Pukehou “Te Puke Tangaengae”
| English |
247 SH1 ki te Raki o Ōtaki
I hinga a Muaupoko me Ngāti Apa i a Ngāti Toa (c1821-28).
Ko Te Hakeke tētehi o ngā rangatira o Ngāti Apa, ā, nāna i āki tōna iwi kia whawhai kia mau ki tō rātou mana motuhake. I moe a Te Hakeke i a Haewa, he kahurangi nō Muaupoko. I te whānautanga mai o tā rāua pēpi o Te Rara-o-te-rangi, ka hari a Te Hakeke i tana tamatāne ki te tihi o tēnei puke, ā, ka tito i tētehi waiata. Ko tā te waiata he tuku i tāna tama kia kaha ki te whakapūmau anō i te mana o ōna tūpuna ki ō rātou whenua o mua. Ko konei ia tū ai hei ngā rā kei mua i te aroaro, hei te wā ka peia atu ngā iwi whakaeke i tō rātou rohe.
Heoi anō, kāore i tutuki ngā wawata tiketike o te pāpā. I mate a Te Rara-o-te-rangi i tōna whanaketanga. Ko Ngāti Toa, me Ngāti Raukawa i te takanga o ngā tau i whai mana ki tēnei puke me ngā whenua tata, tae noa mai ki tēnei rā.
Te Rerenga a Ihaka (c1820)
I te wā o te kōkiritanga o ngā pā o te takutai o Muaupoko e Ngāti Toa, ka rere atu tētehi rōpū iti o Muaupoko mai i tō rātou pā, kua tauria e te hoariri, a Katihiku, tata ki te pūaha o te awa o Ōtaki. Te hiahia kia rere atu ki te roto o Horowhenua.
Ko Ihaka Te Rangihouhia tētehi toa taitama nō tēnei rōpū, 16 pea ōna tau. Ahakoa he māmā ake te haere mā te taha moana, he ara mōrearea hoki, ka haere mā uta kē te rōpū, kātahi ka noho puni tata ki te tihi o Pukehou. I te aonga ake, ka piki a Ihaka i tētehi rātā nui hei tirohanga māna ki te pari ki te hauāuru o te puke.
Kei runga tonu a Ihaka i te rākau i te pupuhitanga mai o te pū. Kua kite te taua o Ngāti Toa i te puni o ngā rerenga o Katihiku. Ka kite a Te Rangihaeata, te rangatira o te taua i a Ihaka, kātahi ka whakarite i a Ihaka ki tētehi manu kua tāheretia mō te umu. Ka rua ōna puhinga pū ki a Ihaka, engari ka tōhipa kē. Ka peke a Ihaka i te pari, ka rere, ka pahū ake ki waenga i ngā kāuru ki raro ake. Nā ngā aka tana takanga i whakangāwari, ā, ka ora ia ahakoa te haehaenga o tana kiri. Ka rere atu ia, tae atu ki te roto o Horowhenua, ā, ka ora tonu ia me te kōrero ki te hunga whakarongo mō tōna oraititanga i ngā tau o muri mai.