Te Pa me te Whare Karakia o Kenakena

English

Te Tomokanga o te Papa Rēhia of Te Āti Awa, Huarahi 14 Mazengarb, Takutai o Paraparaumu

I te taenga ki 1824, he tokomaha tonu ngā tāngata o Te Āti Awa i heke mai i Taranaki, i whakatū pā nunui ki Kenakena, i iti iho ai ngā pā ki Te Uruhi, ki Arapawaiti me Waimeha.  I ārahina rātou e Reretawhangawhanga, te pāpā o Te Rangitake(Wiremu Kingi).  I tētehi wā, i eke te tokomaha o ngā tāngata o Kenakena ki te manomano, me te tini noa atu o ngā māra me tētehi pā tūwatawata me ōna pou whakairo.

I 1838, he tūao a Octavious Hadfield i riro ko ia hei mihinare i Kapiti.  I te taenga ki 1843 i tū te whare karakia tuatahi o te rohe ki tēnei wāhi.

I Āperira 1848, i hoki atu a Wiremu Kingi me ōna tāngata e 580 o Te Āti Awa ki te noho ki ō rātou whenua tūpuna ki Waitara i Taranaki.  I muri noa atu o taua tau anō, i 16 o Oketopa, 1848, i tūkinotia te ākau e te rū, te pā tūwatawata me te whare karakia hoki.  Ko te nuinga o ngā morehu o Kenakena i hūnuku atu ki te kāinga hou ki Tuku Rākau ki te taha raki o te awa o Waikanae. Te taenga ki 1854 i tāpukengia te wāhi o te whare karakia me te pā e te taipū.