Tuku Rākau – te reo
Kei te whenua i waenganui i ngā Huarahi o Greenway me Puriri. I tēnei wā, kāore e wātea tēnei wāhi ki te hunga tūmutanui.
Ko tēnei wāhi te wāhi pokapū mō Te Āti Awa ki Waikanae atu i 1849 ki 1886, ki te wā i hūnuku atu tōna iwi ki tētehi wāhi e pātata ana ki te rerewhenua hou.
Te tūnga o Tuku Rākau
1848
E 600 tāngata o Te Āti Awa i ārahina e tō rātou rangatira, e Wiremu Kingi Te Rangitake mai i Kapiti, hoki rawa atu ki tō rātou whenua tupu ki Taranaki. He mea tūkino ngā kāinga i mahue i a rātou e te rū i 1848, e te auraratanga hoki o te one.
1849-86
I runga i te akiaki a te kāwanatanga, ko te nuinga o Te Āti Awa i mahue iho, i hūnuku atu ki Tuku Rākau, he wāhi taumarumaru, haumako hoki kei te raki noa o Kaiwarehou, ā, he wāhi whakawhiti i te awa o Waikanae.
He mea ārahi rātou e Wī Tako Ngātata-i-te-rangi, ā, he mea whakatū he kāinga, he māra, he wharenui, arā ko Puku Mahi Tamariki. Ko te whakaaro ia kia wātea te wharenui hei whare rūnanga mō te Kīngitanga.
I 1877 i hangaia tētehi whare karakia i Tuku Rākau. I kuorotia he wīti i tētehi mira i te taha o te awa o Waimeha. He hipi rāhui nunui hoki i whakatupungia. Kei runga tāhuna te urupā Takamore, kei te hauāuru o tēnei wāhi.
He kaipupuri whenua nunui a Wī Parata i runga Kapiti me tuawhenua. Ko ia te mema Māori o te Hauāuru ki paremata i 1871-77. Ko te rākau kauri nui i te hauāuru o tēnei tohu whakamahara he mea tupu i te taha o tōna whare.
1873
E 29,500 eka o te Poraka Ngarara i tukuna e te Kōti Whenua Māori ki tētehi wehenga o Te Āti Awa nā rātou i pupuri hei whenua ā-iwi.
Te nuku atu ki te rerewhenua
1881
He mea hoko e te Karauna he whenua tūpoupou 15,500 eka i te take puke o Tararua ka hoatu ai ki te Kamupene Rerewhenua o Pōneke me Manawatū hei wāhi utu mō te hanga i te rerewhenua.
1884
I tētehi hui i te marae o Tuku Rākau, i hui tahi te tira āpiha rerewhenua me te tangata whenua nāna rā i whakaae kia tukua he whenua hei whakatupu i te rerewhenua i runga i te tikanga ka tū ngā tereina katoa ki Waikanae. I te whakatūwheratanga o te raina hei ara haereere mō te tangata i 1886, i tōia te wharenui o Whakarongotai ki te wāhi e tū nei ia ināianei i Marae Lane.
1891
He mea wehewehe te Poraka Ngarara e te Kōti Whenua Māori kia riro takitahi atu ki ngā kaipupuri Māori, nā konā i wātea ai ki te hoko atu i tō rātou ake wāhi whenua.
1895
Nā te tīma okiha i tō te whare karakia mai i Tuku Rākau ki te tiriti o Elizabeth, arā, ki te tāone i mōhiotia i taua wā ko Parata. Nā, kua tū hei whare matua mō te whare karakia o Hato Ruka.
1906
I muri mai i te matenga o Wī Parata, i hokongia atu te nuinga o te whenua nō te Māori i te taha hauāuru o te raina rerewhenua. I 1911 i nohongia te whenua nei e te whānau Greenaway, ā, i pāmungia, heke iho, heke iho ōna ngā whakatupuranga.
1961
He mea hoko e Waikanae Christian Holiday Park Inc. (El Rancho) he whenua i te whānau Weggery nā rātou nei te whenua i mahi pāmu mo te 20 tau neke atu. He whare hararei whānui tonu, ā roto, ā waho e whakahaeretia ana i konei ināianei.
The house built by L H Greenaway near the corner of Puriri and Kauri Streets, Waikanae, 1917. The cost of the building was 1,100 pounds on 19 December 1913. It was built of heart rimu with 12-foot studs. FH Greenaway Collection, Alexander Turnbull Library

